Түркістан облысындағы «Қазсушардың» филиалында орын алған жүйелі бұзушылықтардың нәтижесінде Ұлттық суармалы жүйені басқару мекемесінің әріптестігі тепе-теңдігі бұзылып, қиын да күрделі ахуал туды. Нәтижесінде Түркістан филиалының Шардара және Мақтаарал өндірістік учаскелерінің басшылары кенеттен уақытша шеттетілді – бұған дейін олар қатаң сөгіс алған болатын.

Бұл шара жергілікті аудандарда анықталған маңызды бұзушылықтардың салдарынан қабылданды. Белгілі болғандай, облыста күріш егу жоспары 3,3 есе артығымен орындалған. Суармалы су тапшылығы қаупі және бекітілген 4000 гектарлық шектеуге қарамастан, «Қазсушар» филиалы диқандармен 13 258 гектар күріш алқаптарын суару үшін 1 047 келісімшарт жасасқан. Бұл – су ресурстарын тұтынудың тепе-теңдігін асыра пайдаланудың фактісі.

Су ресурстары және ирригация министрі Нұржан Нұржігітовтің өңірге жұмыс сапары жалғасып жатыр. Министр Шардара ауданындағы су шаруашылығының жағдайымен жеке танысты. Қазіргі кезде Қызылқұм каналы арқылы күріш, жүгері, мақта, көкөністер, жоңышқа, жүзім және бау-бақша дақылдары өсірілетін жалпы 28 366,1 гектар жерге су жеткізіліп отыр. Вегетация кезеңі басталғаннан бері канал бойымен 2 978 келісімшартқа қол қойылды.

Министр атап өткендей:

«Министрліктің жұмыс топтары тәулік бойы кезекшілік жүргізіп, өңір каналдарындағы су деңгейін бақылауда ұстап отыр. Су беру кезекпен жүргізіліп, шаруалармен түнгі суаруға көшу және егіс айналымы бойынша түсіндіру жұмыстары жүргізіліп жатыр. Десе де судың «көлеңкелі нарығын» жою мәселесі өзекті болып қала береді. Шардара су қоймасының маңында 24 заңсыз сорғы қондырғысы анықталды. Бұған дейін біз заңсыз су алумен тиімді күресу үшін облыстың құқық қорғау органдарымен күш біріктірдік», – деді Нұржан Нұржігітов.

Сонымен бірге, министр Шардарада салынатын топтық су құбыры құрылысымен танысты. Бұл жобаның 2026 жылы аяқталуы жоспарланып отыр. Нысан ұзындығы – 39,28 км, оның құрамында I және II көтергіш сорғы станциялары салынса, сегіз ұңғыманы бұрғылау да жоспарланған. Жоба жүзеге асқанда тәулігіне 12 мың текше метр су құбыры Шардара қаласы мен 22 елді мекенді «Шардара-Байырқұм» жерасты су көзінен сумен қамтамасыз ететін болады.

Түркістан облысының Жетісай және Мақтаарал аудандарында жалпы 74 587 гектар егіс алқабы суарылды. Атап айтқанда, Мақтаарал ауданында 3 223 келісімшарт жасалып, Жетісай ауданында 1 492 келісімшартқа қол қойылды. Қазіргі уақытта Жетісайда суармалы жер көлемі – 47 332 гектар, Мақтааралда – 27 255 гектарды құрап отыр.

Министр сонымен қатар «Машиналық әдіспен су көтеру каналының» жұмысымен танысқанын жеткізді. Бұл нысанды механикалық жолмен тазалау жалғасып, филиал тарапынан толық аяқталды.

Нұржан Нұржігітов:

«Келісімшарт жасаған су пайдаланушылармен міндеттемелерді орындау үшін каналдар бойынша кезекпен су беру жүргізіледі, ал министрліктің жұмыс тобы мен Арал‑Сырдария бассейндік инспекциясы су пайдаланудың заңдылығын қатаң бақылауда ұстайды. Сондай‑ақ суды келісімшартсыз тұтынғандарға және су жеткізушінің келісімінсіз өсірілетін дақылдардың түрін өзгерткендерге айыппұл қарастырылған. Бірақ диқандар да су үнемдеу технологияларына көшіп, ылғалды көп қажет ететін дақылдарды егуді азайту арқылы су ресурстарын үнемдеуге өз үлестерін қосуы керек. Мемлекет бұл үшін субсидиялар түрінде барлық қажетті жағдайды жасады», – деп іске, заң мен тәртіпке қатысты түсінік берді.

Сонымен қатар, Су ресурстары және ирригация министрлігі Түркістан облысында суару кезеңінің тұрақты өтуін қамтамасыз ету үшін арнайы жұмыс топтарын құрған еді. Бұл топтар жергілікті атқарушы органдармен бірлесіп тәулік бойы кезекшілік жүргізуде. Вегетациялық кезең министрліктің тұрақты бақылауында.

Осылайша, мемлекеттік деңгейде су ресурстарын заңды пайдалану және диқандармен келісілген тәртіпті сақтау – басты басымдыққа айналуда. Бұл шаралар – суармалы жүйенің тиімділігін қалпына келтіру, заң және тәртіп нормаларын одан әрі нығайту үшін қабылданған кешенді шаралар.