«Дені сау ұлт» әрбір азаматқа сапалы және қолжетімді медициналық көмек көрсету ұлттық жобасын тиімді жүзеге асыру аясында Қазақстанда Дүниежүзілік психикалық денсаулық күні жыл сайын 10 қазанда атап өткіледі.

Бұл атаулы күннің мақсаты – жалпы депрессиялық бұзылуларды, Альцгеймер ауруын, эпилепсияны, психиликалық белсенді заттарға тәуелділікті, ақыл-ой кемістігі бар науқастарды анықтау, оңалту, мамандандырылған медициналық көмектерді, сонымен қатар негізгі алдын алу жұмыстарын жүргізуді ұйымдастыру. 

Психикалық денсаулық – адамның өмірдегі күйзеліске ұшыраған жағдайларды жеңуге, өз мүмкіндіктерін іске асыруға, оқуда және жұмыста табысқа жетуге, қоғамға үлес қосуға мүмкіндік беретін психикалық салауаттылық жағдайы. Бұл денсаулық пен әл-ауқаттың ажырамас құрамдас бөлігі, ол біздің жеке және ұжымдық шешімдер қабылдау, қарым-қатынастар құру және біз өмір сүріп жатқан әлемді қалыптастыру қабілеттерімізді негіздейді. 

Психикалық денсаулық – адамның негізгі құқығы. Сонымен қатар, бұл жеке, әлеуметтік және әлеуметтік-экономикалық даму үшін шешуші болып табылады. Біздің өмірімізде көптеген жеке, әлеуметтік және құрылымдық детерминанттар біздің психикалық денсаулығымызды қорғау немесе бұзу және психикалық денсаулық континуумындағы ұстанымымызды өзгерту үшін біріктіре алады.

Физикалық және психикалық денсаулық арасында тығыз байланыс бар. Дәрігерлер көптеген аурулардың психосоматикасын біледі – асқазан жарасы, астма, кейбір жүрек аурулары. Олар көбінесе жүйке күйзелістерінен пайда болады.

Қазіргі таңда ең көп таралған ауру – депрессия. Бұл жағдайдан туындаған одан да маңызды мәселе – өз-өзіне қол жұмсау. Адамдардың үлкен пайызы алкоголизммен, нашақорлықпен ауырады, ауруханаға жатқызуды қажет ететін психикалық аурулары бар. Олардың барлығы да психиатрдың көмегіне мұқтаж.

Ешқашан психикалық аурумен бетпе-бет келмеу үшін оның салдарын емдеу емес, мүмкін болатынын болдырмау және алдын алу маңызды. Адамның физикалық және психикалық жағдайы өзара тығыз байланысты. Дене мен ойдың саулығын сақтаудың бірнеше ережелері бар:

- Спорт және дұрыс тамақтану. Теңгерімді тамақтану және қалыпты физикалық белсенділік күшті қан тамырларының, жүйке жүйесінің және күшті иммунитеттің кілті болып табылады.

- Кем дегенде 7-8 сағат терең ұйқы. Ұйқы дененің тез қалпына келуіне ықпал етеді, және, тиісінше, стресстік жағдайларға үлкен қарсылық.

- Хобби, талғамға деген құштарлық. Сүйікті іспен айналысу дененің «қуаныш гормонын» шығаруына әкелетіні бірнеше рет дәлелденді.

- Қызықты және позитивті адамдармен қарым-қатынас. Позитивті адам айналасындағыларды жақсы, сапалы энергиямен зарядтайды, өзін де, өзгені де нәрлендіреді.

- Сөйлеу қабілеті мен мүмкіндігі. Жағымсыз эмоцияларды жасырып, өз-өзіне ену зиянды. Жылдан жылға жинақталған реніштер, кемсітулер, түсінбеушілік пен күйзеліс ауыр психикалық бұзылуларға әкелуі мүмкін, оның салдары қайтымсыз.

- Ой-өрістің кеңеюі. Оқу, оқу және тағы да оқу – психикалық денсаулықты сақтауға тамаша ынталандыру болады. Жаңа қырларыңызды ашуға және дамытуға ештеңе кедергі болмайды. Осылайша сіз өзіңізге сенімді боласыз.

- Көмек көрсету. Мейірімділік адамды адам етеді. Достарыңызға, туыстарыңызға және жақындарыңызға, тіпті бейтаныс адамдарға мейірімділік, кеңестер, нақты көмек беріңіз. Сіз жауап ретінде алғыс аласыз, тартынбаңыз. Алғыс айту – бұл жағымды эмоциялар.

- Тыйымдардың болмауы (әрине, оң жағынан). Психологиялық деңгейде өзіне кедергілер ойлап тапқан адам психикалық денсаулықтың бұзылуына жақындайды.

Өзіңізді және психикалық денсаулығыңызды сақтаңыз, өйткені, бұл тек сізге байланысты! 

Г.КАХАРОВА,

Түркістан облысы Денсаулық сақтау басқармасының бас штаттан тыс психиатры