Шымкент қалалық Қызғалдақ сарайының директоры Нұрсат Бейсеқожаев үшін ұлттық салт-дәстүр бүгінгі ұрпақты тәрбиелейтін, қоғамды біріктіретін, адам болмысына бағыт-бағдар беретін терең рухани мектеп.

Ол басқарып отырған мәдениет ошағына күн сайын жүздеген бала мен жас жиналады, түрлі үйірмелерге қатысады, өнердің сан алуан саласын меңгереді. Жас буынға білім беріп, өнерге баулуда Нұрсат мырза ең алдымен ұлттық мәдениеттің негізін құрайтын салт-дәстүрді насихаттауға ерекше мән береді. Оның айтуынша, салт-дәстүр өнердің түп тамырындай. Егер түбір мықты болса, барлық шығармашылық бағыт та биік өседі.

Қызғалдақ сарайының тыныс-тіршілігі қызу. Мұнда сәндік-қолданбалы өнер, би, театр, домбыра, қолөнер сияқты түрлі үйірмелер жұмыс істейді. Алайда қандай бағытқа қатысса да, әр жас өз мәдениетінің рухани ізімен танысуы тиіс деген қағида қалыптасқан. Нұрсат Бейсеқожаев бұл сарайды рухани орталыққа айналдыруды басты мақсаттарының бірі деп санайды. Оның айтуынша, салт-дәстүрді сезінген бала алдымен тарихын таниды, содан кейін өнерге де, білімге де жауапкершілікпен қарай бастайды. «Тамыры мықты бала биікке ұмтылатын бала» дейді ол.

Салт-дәстүрді насихаттау Қызғалдақ сарайында тек ресми іс-шаралармен шектелмейді. Мұнда әр үйірменің жұмысында дәстүрдің элементтері табиғи түрде көрініс табады. Мәселен, би үйірмесіндегі балалар қазақтың ұлттық би қимылдары арқылы халқымыздың мінезін, шынайылығын, батылдығын таныса, театр үйірмесіндегілер салт-дәстүрге байланысты шағын көріністер қояды. Қолөнер үйірмесінде қыздар кесте, тоқыма, құрақ құрау арқылы әжелер мұрасын сезінеді. Нұрсат мырза мұндай тәжірибе дәстүрді үйретудің ең табиғи жолы деп есептейді. Бала тек тыңдап қана қоймайды, қолымен ұстап, жүрегімен сезінгенде ғана рухани мәнді толық түсінеді.

Нұрсат Бейсеқожаев дәстүрдің тәрбиелік қуаты туралы жиі айтады. Оның айтуынша, дәстүр тыйымдар мен талаптардың жиынтығы емес, ол адамның дұрыс өмір сүруіне көмектесетін бағдаршам. Мысалы, үлкенге құрмет, жасқа ізет көрсету, дастарқан басындағы тәртіп, батаның мәні, амандасудың әдебі бұлардың бәрі адамның мәдени деңгейін көрсетеді. Сарай директоры жастар арасында осы мінездік қасиеттерді қалыптастыруға ерекше күш салады. Өйткені өнерлі, білімді, бірақ мәдениеті қалыптаспаған жастың болашағы жарқын болуы екіталай. «Салт-дәстүр мінез қалыптастыратын ұстаз» деген сөзі осы ойдың түйіні тәрізді.

Соңғы жылдары Қызғалдақ сарайында ұлттық мерекелер ерекше форматта өткізіледі. Наурызда балалар тек киіз үй көріп, бауырсақ жеп қана қоймайды, әр жоралғының мәнін сахнада көрсетіп береді. Тұсаукесер, бесікке бөлеу, шашу, беташар секілді дәстүрлер арнайы мини-қойылымдар түрінде көрініс табады. Жасөспірімдер бұл көріністерге өте қызығады, себебі олар дәстүрді бұрынғыдай кітаптан емес, тірі сахнадан көреді. Нұрсат мырза үшін дәл осы дәстүрді жандандырудың ең тиімді жолы. «Дәстүрді көрсету қажет, сонда ғана ол бала санасына терең сіңеді», – дейді ол.

Нұрсат Бейсеқожаев дәстүрді сақтау үшін ең алдымен отбасының рөлі маңызды екенін айтады. Қызғалдақ сарайындағы ата-аналар жиынында ол жиі: «Біз балаға дәстүр туралы айтып бере аламыз, бірақ оны үйде күнделікті қолданбаса, бала қабылдай қоймайды» деп түсіндіреді. Оның ойынша, отбасында үлкенге орын беру, дастарқанға құрметпен қарау, амандасуды үйрету, мейрамдарды ұлттық сипатта атап өту дәстүрді үзбеудің ең қарапайым әрі ең маңызды жолдары. Бала өнер орталығында алған білімін отбасында көріп, сезінгенде ғана ол берік қалыптасады.

Қызғалдақ сарайының директоры дәстүрдің ел бірлігін сақтау үшін де қажет екенін ерекше атап өтеді. Әр отбасының өз салты болса да, әр өңірдің өз ерекшелігі болса да, барлығын біріктіретін ұлттық рух бар. Бұл рух жоғалмаған жерде халықтың бірлігі де сақталады. Салт-дәстүр сол рухты күшейтетін алтын арқау. Нұрсат мырза жастардың осы бірлікке қызмет етуге дайын болуы үшін олардың ішкі мәдениеті биік болуы шарт деп есептейді. «Дәстүрге құрмет – елге құрмет» деген қарапайым қағида жас буынның жүрегінде орнығуы тиіс.

Қызғалдақ сарайында жұмыс істейтін мамандармен сөйлескенде, барлығы Нұрсат Бейсеқожаевтың дәстүрге деген шынайы құрметі ұжымға ерекше атмосфера сыйлайтынын айтады. Өнерпаз балалар да, жаңа келген ата-аналар да бұл жерден жылы шырай мен рухани тынысты сезеді. Сарайдың қабырғасында өткізілетін шаралар білім беріп қана қоймайды, рух береді. Мадина, Аружан, Диас секілді көптеген жас өнерпаз дәл осы сарайда жүріп дәстүрдің мәнін түсінгендерін жасырмай айтады. Бұл директор еңбегінің нақты нәтижесі.

Нұрсат Бейсеқожаевтың пікірінше, салт-дәстүрдің болашағы жастардың қолында. Егер бүгінгі жас дәстүрді түсініп, құрметтесе, ертең ол оны өз баласына да жеткізеді. Дәстүр осылайша үзілмейді, қайта жаңарады. Қызғалдақ сарайының миссиясы да – осы рухани сабақтастықты сақтау. Нұрсат мырза салт-дәстүрдің маңызын түсіндіру арқылы жастардың бойында ұлттық мақтаныш, мәдени жауапкершілік, адамгершілік қасиеттерін қалыптастыруға бағытталған жұмысты жалғастырып келеді.

Оның бір сөзі мақаланың түйіні секілді: «Салт-дәстүр – өткеннің көлеңкесі емес, болашаққа жарық түсіретін шам». Осы сөз Қызғалдақ сарайындағы барлық жұмыстың мәнін ашып тұрғандай. Жастарға осы шамды дұрыс жағу, оны жүрегіне жеткізу Нұрсат Бейсеқожаев бастаған ұжымның ең үлкен міндеті. Рухани мәдениеті мықты ұрпақ қана елдің еңсесін биік ұстайды, ал салт-дәстүр сол ұрпақты тәрбиелейтін көрінбейтін мектеп болып қала береді.

Аида ӨТЕП